Kultura dla klimatu

> Karolina Bieniek

 

Katastrofa klimatyczna to jeden z najbardziej egalitarnych problemów współczesności. Dotyczy każdego i każdej z nas, nieważne, pod jaką szerokością geograficzną się urodziliśmy, ani jaki jest nasz status społeczny. Zmiany, które postępują, dotkną w równym stopniu bogatą Północ i biedne Południe. Szacunki naukowców są zatrważające. Już dziś wiemy, że bez drastycznej korekty podejścia do kwestii klimatu za kilkadziesiąt lat życie na Ziemi będzie niemożliwe bądź nie do zniesienia. Adaptacja do postępujących zmian wymaga zwrotu w rozumieniu przyrody – przestaje być własnością człowieka, a zaczyna być traktowana jako wspólna wartość wszystkich istot.

Zmiana, jaka zaszła w oficjalnej polityce informacyjnej Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), gdzie zastąpiono dotychczasowy „kryzys klimatyczny” nową, w pełni uprawnioną frazą „katastrofa klimatyczna”, wydarzyła się w tym samym czasie, kiedy Młodzieżowy Strajk Klimatyczny i Piątki dla Klimatu zaproponowane przez Gretę Thunberg porwały rzesze młodych ludzi. Konsekwencją rodzącej się świadomości klimatycznej był nie tylko fantastyczny aktywizm i zaangażowanie młodzieży, ale coraz częściej diagnozowana depresja klimatyczna. Świadomość nieodwracalności zmian, jak i poczucie bezsilności powodują poczucie dyskomfortu psychicznego u wielu młodych ludzi, w skrajnych przypadkach niestety także choroby psychiczne.

Fundacja Art Transparent, organizator Przeglądu Sztuki SURVIVAL, od ponad 18 lat działa w Polsce i za granicą na rzecz szeroko pojmowanych kultury i edukacji. Czując się częścią globalnej wspólnoty, od lat staramy się podejmować szereg działań na rzecz ograniczenia naszego wpływu na środowisko naturalne, przy maksymalizacji działań edukacyjnych i uświadamiających, oddając głos naukowcom i artystom. Wierzymy, że ograniczenie do niezbędnego minimum druków, świadomy wybór materiałów do produkcji wystaw, proekologiczna polityka marketingowa czy dobór podobnie myślących organizacji partnerskich jest dopiero początkiem działań, którym będziemy musieli się poświęcić jako organizatorzy życia kulturalnego.

W jednym z najtrudniejszych od dziesięcioleci roku, 2020, wystawa 18. Przeglądu Sztuki SURVIVAL zatytułowana została Wasteland w nawiązaniu do ikonicznego poematu T.S. Eliota Ziemia jałowa (ang. The Waste Land). Artyści z Polski i zagranicy w swych pracach poruszyli temat wyjałowienia naszej cywilizacji, złożoności problemów klimatycznych czy zagadnień nowych, jakim jest m.in. greenwashing. Przygotowując 18. Przegląd SURVIVAL, wiedzieliśmy, że oprócz zgłębienia tematu przez prace artystów, będziemy chcieli zaprosić przedstawicieli środowiska do dyskusji nad stanem wiedzy naszej branży o przeciwdziałaniu zmianom klimatu. W sukurs przyszły nasze organizacje partnerskie z Niemiec – Berlinerpool, z Austrii – Kunstdrogerie, z Czech – Kulturní Centrum Řehlovice, ze Słowacji – Šopa Gallery, z Węgier – Pro Progressione, dzięki którym, i przy wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego, Austriackiego Forum Kultury oraz Gminy Wrocław, byliśmy w stanie przeprowadzić jedenaście spotkań gromadzących specjalistów z Austrii, Czech, Niemiec, Polski, Słowacji, Węgier, oraz zorganizować pięć projekcji filmowych, które złożyły się na wielowątkową i wielogłosową Scenę Społeczną 18. Edycji Przeglądu Sztuki SURVIVAL Wasteland. Rozmowy, które odbyły się między 10 września a 22 października 2020 roku, dotyczyły wymiany wiedzy na temat wpływu kultury na środowisko naturalne na czterech poziomach: naukowym, artystycznym, kuratorskim i organizacyjnym. W moderowanych spotkaniach wzięło udział trzydziestu przedstawicieli środowiska kulturalnego i naukowego z całej Europy Środkowej.

Scena Społeczna 18. SURVIVALU została zdokumentowana na profilach społecznościowych Fundacji oraz Przeglądu i zaprezentowana publiczności w formie e-publikacji Kultura dla klimatu / Kultur für das Klima. Swoje doświadczenia na papier przelali: Tom Albrecht – kurator w Gallery for Sustainable Art in Berlin, były Oficer ds. Środowiska na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie, Alfred Banze – berliński artysta, aktywista i edukator, Krzysztof Bielaszka – menedżer kultury związany z Fundacją Ładne Historie oraz Strefą Kultury Wrocław, Konstanze Meyer – organizatorka zaangażowana w liczne działania dążące do zmniejszenia wpływu berlińskiego życia nocnego na równowagę ekologiczną, Alicja Patanowska – artystka, garncarka i aktywistka na stałe związana z Wrocławiem i Katarzyna Roj – kuratorka, badaczka, kierowniczka BWA Dizajn we Wrocławiu. Ważnym elementem programu była także premierowa emisja filmu dokumentalnego Kultura dla klimatu / Culture for climate autorstwa Michała Bieńka i Jacka Chamota.

Wierzę, że myśli zawarte w tych licznych spotkaniach, rozmowach, prelekcjach i prezentacjach będą przyczynkiem do poszerzenia dyskusji dotyczącej polityki kulturalnej i klimatycznej w Polsce i w Europie Centralnej. Jest jeszcze wiele do zrobienia i chcemy, aby branża kultury poprzez swoje związki z publicznością w znacznie większym stopniu zaangażowała się w walkę o klimat, o naszą wspólną atmosferę.