JEST CHEMIA!

Jest Chemia! – program architektoniczny 15. Przeglądu Sztuki SURVIVAL

kuratorzy: Fundacja Jednostka Architektury
Marta Mnich, Mikołaj Smoleński, Patryk Kusz

współpraca: Stowarzyszenie Architektów Polskich oddział Wrocław (SARP)

tekst: Marta Mnich

 

Interwencje architektoniczne przygotowane w ramach projektu kuratorskiego fundacji Jednostka Architektury mają być zachętą do kompleksowej renowacji budynku Audytorium Chemii, wpisanego szczęśliwie do rejestru zabytków. Ale jeszcze kilka lat wcześniej ten scenariusz wcale nie był taki oczywisty. Budynek, uznany za przestarzały i niewygodny, był przeznaczony do wyburzenia. Uratowała go ówczesna konserwator miejska Katarzyna Hawrylak-Brzezowska, dokonując wpisu do rejestru z urzędu w 2010 roku. Tym samym stał się najmłodszym zabytkiem w Polsce.

Budynek Audytorium i towarzysząca mu wieża laboratoryjna, która kompozycyjnie świetnie go dopełnia, są tylko fragmentem zwycięskiego projektu urbanistycznego kampusu uniwersyteckiego Krystyny i Mariana Barskich z 1964 roku. Plan kampusu ciągnął się od mostu Pokoju przez Grunwaldzki niemal do Zwierzynieckiego. Lekka struktura obiektów wieżowych z pawilonowymi rozproszona w zieleni była niezwykle postępowa w porównaniu do historycznych planów zwartej zabudowy pierzejowej. Szkoda, że zabrakło konsekwencji w jej realizacji. Oprócz budynków Instytutu Chemii według projektu Barskich z 1968 roku (realizacja 1971) powstało bliźniacze Audytorium Matematyki (1967–1970) i Instytut Budownictwa (1981) po drugiej stronie mostu Grunwaldzkiego. Matematyki nie da się już uratować po barbarzyńskim remoncie. Wieża Instytutu Budownictwa przeszła wprawdzie uwspółcześniający na niekorzyść remont elewacji, ale sylweta jest ciągle czytelna, a wnętrza mają jeszcze szanse na renowację z szacunkiem.

Audytorium Chemii stoi puste już od kilku lat. Zostało zamknięte na skutek niewydolnej wentylacji i braku współpracy ze służbami do spraw pożarowych. Nie jest jednak prawdą, że nie nadaje się do użytkowania. Na szczęście ominęły go remonty. Budynek pozostał prawie nietknięty poza modernizacją oświetlenia od frontu. Zmiany te są na szczęście odwracalne, a instalacja i tak nadaje się do wymiany.

Oprócz Przeglądu Sztuki odbyły się w nim ogólnopolskie studenckie warsztaty architektoniczne OSSA w 2013 roku i reACHtywacja w 2014. Podczas reACHtywacji powstały projekty przebudowy Audytorium, które ilustrowały różne alternatywy.

Podyktowane były one wytycznymi użytkowymi Uniwersytetu Wrocławskiego. Nie byłoby jednak wskazane dzielenie Sali Audytoryjnej na mniejsze seminaryjne. Wydaje się, że ten scenariusz już się jednak przedawnił. Coraz częściej mówi się o wykorzystaniu Sali Audytoryjnej nie tylko na potrzeby uczelni, ale także udostępnieniu jej publicznie. Nie wydaje się też zasadna zmiana aranżacji wnętrz czy rozbudowa tak świetnego projektu. Nie wspominając o niepotrzebnym nakładzie finansowym.

Nasze działania w ramach programu architektonicznego 15. edycji Przeglądu Sztuki SURVIVAL pod hasłem Jest Chemia! opierają się głównie na ilustracji możliwości przywrócenia świetności i blasku budynkowi.

Umycie fragmentów elewacji pokazuje, jak mało potrzeba, aby zmienić odbiór budynku. Z pewnością wielu przechodniów odwraca głowę od niego głównie dlatego, ze jest brudny i zaniedbany. Można sobie wyobrazić, jak wyglądałoby czyste, połyskujące w słońcu aluminium.

Wypełnienie pustych donic kwiatami wzmacnia potencjał użytkowy tarasu. Południowa ekspozycja, lokalizacja nad brzegiem rzeki i zielone przedpole to niekwestionowany atut budynku. Jak mógłby działać podczas cyklicznych wydarzeń kulturalnych, mogliśmy przekonać się w trakcie Przeglądu oraz wcześniejszych wydarzeń.

Uzupełnienie brakujących opraw oświetleniowych podkreśla świetność architektury wnętrza. Oprawy oryginalne w części frontowej zostały usunięte i zastąpione nową instalacją, niestety w bardzo przypadkowy i niepasujący do budynku sposób. Szczęśliwie zmiany te są odwracalne.

Neon JEST CHEMIA sygnalizuje przechodniom nić sympatii, jaka łączy środowisko kultury z budynkiem. Jest namiastką życia i podpowiada, że miejsce to jest wyjątkowe. Woła o jego odnowę i uczynnienie. Mamy nadzieję, że po niedalekiej kompleksowej renowacji budynku trafi na stałe do jego wnętrza i będzie ozdobą klubokawiarni na parterze budynku.

Logo JEST CHEMIA z charakterystycznym heksagonem powstało w trakcie warsztatów reACHtywacja. Jego autorkami są byłe już studentki poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych: Katarzyna Kotlicka i Marta Kowalska. Miało być częścią identyfikacji wizualnej budynku i reklamą kierunku studiów. Pierwszy krok został podjęty. Może kiedyś na stałe zagości na Wydziale Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Oprócz wspomnianych interwencji Przeglądowi Sztuki towarzyszył program wydarzeń architektonicznych powstały dzięki Stowarzyszeniu Architektów Polskich we Wrocławiu.

Podczas debaty Czy naprawdę jest chemia? Prowadzonej przez Michała Dudę (Muzeum Architektury Wrocław) poruszone zostały tematy powszechnego odbioru przykładów późnego modernizmu i kontrowersji z nimi związanych, a także trudności z ich rewitalizacją.

Audytorium Chemii UWr jest chyba najlepszym miejscem do dyskusji o powojennej architekturze w krajobrazie współczesnego miasta. Samo Audytorium – uznane przez ekspertów za wyjątkowe dzieło sztuki budowlanej – zyskało prawną ochronę, stając się najmłodszym w Polsce zabytkiem. W zasięgu wzroku zaś można znaleźć budynki dokumentujące niemal wszystkie możliwe operacje, jakie mogą zostać przeprowadzone na powojennej tkance – od barbarzyńskich przebudów, po pieczołowitą rewaloryzację. W otoczeniu upadłych i odrodzonych ikon nowoczesnej architektury spróbujemy zastanowić się nad rolą i znaczeniem powojennej architektury, a także możliwymi scenariuszami jej traktowania – mówił prowadzący debatę, Michał Duda.

W debacie udział wzięli: Agata Chmielowska – historyczka sztuki, MKZ; Krzysztof Ziental – historyk sztuki; Agata Gabiś – historyczka sztuki, Uniwersytet Wrocławski; Marta Mnich – architektka, fundacja Jednostka Architektury, pracownia VROA oraz Łukasz Wojciechowski – architekt, fundacja Jednostka Architektury, pracownia VROA.

Z kolei w ramach pokazów filmowych odbiorcy SURVIVAL mieli okazję zobaczyć m.in. The Competition – dokument pokazujący kulisy pracy gwiazd współczesnej architektury, takich jak Jean Nouvel, Frank Gehry czy Zaha Hadid, którzy stają w szranki w konkursie na projekt muzeum sztuki w Andorze.

Filmowi towarzyszyła debata Konkurs – rozwiązanie idealne? prowadzona przez Beatę Stobiecką (SARP o. Wrocław). W debacie uczestniczyli również: Hanna Wróblewska – dyrektorka Zachęty Narodowej Galerii Sztuki, arch. Jacek Lenart – SARP o. Szczecin, Wiceprezes ds. legislacji Zarządu Głównego SARP, dr arch. Maciej Hawrylak – Przewodniczący Kolegium Sędziów Konkursowych SARP o. Wrocław, członek ZG SARP, arch. Piotr Fokczyński – dyrektor Wydziału Architektury i Urbanistyki Urzędu Miasta we Wrocławiu, SARP o. Wrocław, wiceprzewodniczący Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów RP oraz arch. Michał Gdak – Instytut Dizajnu w Kielcach.

Podczas festiwalu można było także obejrzeć film The Pruitt- Igoe dzięki współpracy wrocławskiego oddziału SARP z Wrocławską Fundacją Filmową. Film opowiada o upadku osiedla Pruitt-Igoe w Saint Louis, co uznawane jest za symboliczny koniec idei modernistycznych. Dokument odsłania nowe fakty, a przede wszystkim pokazuje historie zwykłych ludzi.

Cykl wydarzeń architektonicznych otworzył wykład Ewy Barskiej (SARP) o projektach i realizacjach budynków uczelnianych autorstwa Krystyny i Mariana Barskich Dzielnica czterech wyzwań. O twórczości Barskich opowiadał także podczas oprowadzania po budynku historyk sztuki Krzysztof Ziental.

 

Neon JEST CHEMIA / Neon light CHEMIST RY IS HERE
projekt / design: Mikołaj Smoleński, Marta Mnich, Katarzyna Kotlicka, Marta Kowalska

Mycie fragmentu elewacji / Cleaning of a fragment of elevation
projekt / idea: Patryk Kusz

Odtworzenie oryginalnej iluminacji / Recreating the original lighting
projekt / design: Łukasz Wojciechowski, Grzegorz Kaczmarowski, Marta Mnich, Patryk Kusz

Kwietnik / The flower bed
projekt / design: Marta Mnich, Katarzyna Kaczmarek

Katalog,  2017, s. 132-139

 

fot. Małgorzata Kujda