Wstęp

> Michała Bieniek

18. edycja Przeglądu Sztuki SURVIVAL odbyła się tym razem wyjątkowo we wrześniu. O jej wyjątkowości stanowił także fakt, że zrealizowana została w miejscu na co dzień niedostępnym dla wrocławian: w Przepompowni Port Miejski, która, choć liczy ponad sto lat, wciąż jest obiektem strategicznym, chronionym i, mimo walorów historycznych i architektonicznych, zamkniętym dla spacerowiczów i eksploratorów miejskich (urban explorers). Wyjątkowość tej edycji pogłębia fakt, że SURVIVAL 18 został zrealizowany w dobie pandemii koronawirusa, pomiędzy pierwszą i drugą falą zakażeń, będąc jednym z niewielu wydarzeń kulturalnych, które fizycznie zaistniały w tym czasie we Wrocławiu. Mimo konieczności sprostania wszystkim, nieraz bardzo złożonym, obostrzeniom, które gwarantowały bezpieczeństwo odwiedzających, SURVIVAL odbył się, prezentując bez mała trzydzieści prac artystycznych zrealizowanych przez twórców z Polski i z zagranicy. Ich tematyka oscylowała wokół zagadnień związanych z tytułem edycji, tj. Wasteland. Wystawę zobaczyło 5,5 tysiąca osób.

Temat SURVIVALU 18 został jak zwykle zainspirowany kontekstem miejsca, ale także bieżącymi wydarzeniami, zwłaszcza wspomnianą pandemią koronawirusa, w której wyniku znany nam dotąd świat – w wymiarze lokalnym i globalnym – w bardzo szybkim tempie zaczął zmieniać się nie do poznania. Wszechobecne obostrzenia, obowiązkowe maseczki, dystans społeczny, brak swobodnego dostępu do niemal podstawowych dotąd usług – to wszystko poddawane w wątpliwość, kontestowane, przyjmowane z niedowierzaniem lub oburzeniem, stało się nową codziennością. Nowa rzeczywistość to także: sfera polityki cynicznie migrująca w przepastny chaos postprawdy, niewydolność służby zdrowia, poczucie bezradności jednostek pozostawionych w większości samym sobie – wobec ciągłego zagrożenia zdrowia i życia, niejasnych i wciąż zmiennych zasad postępowania, ogólnej dezinformacji. Świat w jakimś sensie rozpadł się na kawałki, z których kiedyś złożyć będzie trzeba nową całość.

Ten rozpad świata tu i teraz znany jest skądinąd – z poprzednich epok, kataklizmów, pandemii, wielkich przełomów. Stąd też temat 18. edycji SURVIVALU Wasteland inspirowany jest powstałym przed niemal stu laty wielkim poematem T.S. Eliota The Waste Land (pol. Ziemia jałowa). To fundamentalne dzieło modernistycznej poezji, powstałe tuż po Wielkiej Wojnie, roztacza przed czytelnikiem obraz świata poharatanego nie do poznania, panoramę zgliszcz i ruin, a pośród nich przede wszystkim uniwersum kultury i sztuki, których kody i rozwiązania formalne wyczerpały się, nie mogąc już sprostać zadaniu opisania nowej rzeczywistości.

Tak więc artyści i kuratorzy SURVIVALU 18 zostali postawieni przed trudnym zadaniem pracy z kontekstem miejsca – jego historią, architekturą, znaczeniami – w połączeniu z odniesieniem do wielkiego literackiego dzieła, będącego jednym z fundamentów nowoczesnej kultury, a także do bieżącej, dynamicznej, lokalnej i globalnej sytuacji społeczno-politycznej. Efekty ich zmagań, zebrane w niniejszym katalogu, można czytać szeroko, gdyż nie układają się one w jednoznaczny komentarz, diagnozę czy przepowiednię. Są raczej zapisem chwili, indywidualnej lub kolektywnej historii, napięciem na styku pokoleń, wyrazem trendu albo nostalgii, ironizowaniem w obliczu spraw ostatecznych. Towarzyszy im jeszcze być może poczucie pewnej niemocy, ale także rodzaj pokoleniowego uświadomienia, które nie poddaje się już trywializacji i lekceważeniu.