Bezwładność

Scena Dźwiękowa
kurator: Daniel Brożek

Bezwładność – jeśli na ciało nie działa siła lub działające  siły równoważą się, to porusza się ono ruchem  jednostajnym lub pozostaje w spoczynku. Miarą bezwładności  ciała jest jego masa. 

* * *

W pracy „Bezwładność” Fabryka Automatów Tokarskich  służy jako pretekst do rozważań na temat funkcjonowania  w obrębie pewnej struktury. FAT staje  się w pewnym uproszczeniu modelowym przykładem  organizacji ludzi w przestrzeni i czasie.
Wchodząc na teren fabryki, stajemy na moment  w obliczu długoterminowego, trudnego do ogarnięcia  procesu. Stykamy się z nim w jego szczególnym  momencie. Założenia wyjściowe zostały już opracowane,  należą do domeny przeszłości. Faktyczne  rezultaty owych założeń dopiero mają się objawić,  gdzieś-w-przyszłości. Uczestnicy procesu nie mają  wpływu na założenia wyjściowe ani nie ponoszą bezpośredniej  odpowiedzialności za efekt. Będąc spoiwem  łączącym oba końce, znajdują się gdzieś pomiędzy,  w sytuacji bezwładu. Tymczasem w założeniach wyjściowych  popełniono błąd.
„Bezwładność” ma być pretekstem do rozważań na  temat funkcjonowania w obrębie pewnej struktury.
„Bezwładność” jest zaproszeniem do snucia owych rozważań  wspólnie.
Zapraszamy na spacer w przestrzeni zakładów, nasłuchiwania  i realizacji nagrań będących głosem w dyskusji  wokół zaproponowanego tematu. Dyktafon  można wypożyczyć w wypożyczalni, a efekty wspólnych  rozważań znajdą się na stronie festiwalu.  Dziękuję Danielowi Brożkowi i Pani Aleksandrze Sikorze  za pomoc w realizacji.

> Konrad Gęca

W Studium Humanizacji Fabryki Urządzeń Mechanicznych  opracowanym w roku 1978 przez  zespół Katedry Rzeźby na Wydziale Architektury  Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie  pod kierunkiem prof. Oskara Hansena dla  Fabryki Automatów Tokarskich w Chocianowie  czytamy: W celu poprawy warunków pracy  i wypoczynku w zakładzie zaproponowano klarowny  podział na dwie współzależne strefy: strefę obsługiwaną  (produkcję) oraz strefę obsługującą (funkcje  towarzyszące produkcji). […] Rozproszone po zakładzie,  normatywnie ujednolicone części socjalne zostały  scalone lub uzupełnione pawilonami […] – pracowniami  o charakterze artystycznym.
[Oskar Hansen] W jednej z hal postanawia urządzić  palmiarnię dla hutników. Mogliby w niej odpoczywać  w przerwach od wytopu surówki, patrząc na  rośliny. Dłuższe przerwy spędzać będą w pawilonach  socjalnych.
Hansen chce, by przydzielać je nie brygadom, ale grupom osób o podobnych zainteresowaniach. To sprawi,  że każdy będzie mógł spędzić przerwę w pracy wśród  ludzi dzielących tę samą pasję. Miłośnicy hodowli  rybek ozdobnych spotkają się przy akwariach,  hodowcy ptaków przy wolierach. Znajdzie się też  pawilon plastyczny, a w innym będzie miejsce na  wspólne muzykowanie przy śniadaniu. Alejki między  tymi budynkami powinny być wyłożone „płytkami  trawnikowymi”. Chodzić się będzie po nich boso. […]  Te pomysły jakoś się nie przyjmują. Z humanizacji  Chocianowa niewiele wychodzi. 

Filip Springer, Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach,   Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie,   Kraków – Warszawa 2013.

Oskar Hansen próbował tworzyć przestrzenie  architektoniczne inspirujące kreatywność ich  użytkowników. W pracy Konrada Gęcy, rozproszonej  wokół i w przestrzeni wystawienniczej  Przeglądu Sztuki SURVIVAL, uważny  słuchacz odnajdzie nie tylko echa hansenowskiego  fabrycznego warsztatu artystycznego,  które są jedynie punktem wyjścia. Rozwinięcie  tej przestrzenno-dźwiękowej instalacji  otwiera na wielość interpretacji, realizując tym  samym założenia idei formy otwartej Hansena.  Jednocześnie jest to zaproszenie do aktywnego  włączenia się w proces twórczy, stworzenie  własnego utworu, spaceru dźwiękowego  w przestrzeni fabryki.
Nagrań zarejestrowanych na dyktafonach udostępnianych  na terenie FAT-u można posłuchać  na: https://soundartforum.bandcamp.com.
Wydaje się, że jedną z cech naszych wytworów, która  nas drażni najbardziej, jest ich martwota, cecha  zasadniczo różniąca ludzkie twory od tworów przyrody  żywej.

Andrzej Pawłowski, katalog prac Andrzeja  Pawłowskiego,  Galeria Sztuki Współczesnej BWA  w Katowicach, 1973.

W 1958 roku [Oskar Hansen] razem z Zofią projektują  pawilon na Międzynarodowy Festiwal Muzyki  Współczesnej w Warszawie. […] Każdy może tu przechodzić  wybranymi przez siebie ścieżkami, komponując  własną relację z dźwiękiem.

Filip Springer, Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach.

Właśnie dziś jesteśmy w stanie […] rozpocząć tworzenie nowej, bardziej organicznej sztuki naszych czasów, sztuki opartej o kompozycyjną bazę formy otwartej. Stworzy ona poczucie potrzeby istnienia każdego, pomoże nam określić się i odnaleźć w przestrzeni i czasie, w którym żyjemy. […] Stanie się to dlatego, że zaistniejemy jako organiczne elementy tej sztuki. Będziemy w niej chodzić, a nie ją obchodzić. Różnorodna indywidualność wraz ze swoją przypadkowością, aktywnością stanie się bogactwem tej przestrzeni – jej współuczestnikiem.

Oskar Hansen, „Przegląd Kulturalny”, 1959.

Sztuka staje się więc szczególnym rodzajem impulsu do samodzielnego działania twórczego odbiorcy. Odbiór jest w tym momencie nieomal całkowicie tożsamy z tworzeniem. […] działanie artysty daje bodziec do wykonania pewnych akcji intelektualnych. […] Z drugiej strony stoimy przed koniecznością przebudowy bardzo istotnych spraw i przełamania bardzo istotnych oporów: powszechnego przekonania, że artysta dostarczy coś gotowego, że dostarcza czegoś niewymagającego żadnego współtwórczego wysiłku.

Andrzej Pawłowski, katalog prac Andrzeja Pawłowskiego, 1973.

Epokę Matriarchatu, w której człowiek był organiczną częścią natury, nazwałem Epoką Formy Otwartej, natomiast Epokę Patriarchatu, w której człowiek zdominował naturę i spowodował jej kryzys – Epoką Formy Zamkniętej. Forma Otwarta to sztuka autentycznych zdarzeń, natomiast Forma Zamknięta to sztuka przemocy.

Oskar Hansen, Zobaczyć świat, Warszawa 2005.

Umysłowość tego teoretyka jest bez wątpienia patriarchalna. To Nauczyciel. Typ nie tyle belferski, co papieski – pełen troski o świat żyjący „w czasie cichej, globalnej śmierci”.

O Oskarze Hansenie, Forma Otwarta jako passe-partout patriarchatu?,
Pawilon Stabilnej Formy (Cezary Klimaszewski, Tomasz Kozak, Tomasz Malec).

https://soundartforum.bandcamp.com/album/survival-14-quadraphony

fot. Małgorzata Kujda