„Trwaj chwilo, jesteś piękna!” Tragedia rozwoju a inne możliwe światy

• instalacja dźwiękowa, sound design: Agata Zemla, 2023

W budynku Kotłowni przetwarzano węgiel w energię termiczną, którą blaszanymi rurami dystrybuowano do hal zajezdni Popowice. Jeszcze niedawno marzyliśmy o stałym wzroście gospodarczym, nie biorąc pod uwagę wielu aspektów, m.in. skończoności zasobów naturalnych, w tym węgla. Takie podejście dobrze odzwierciedla architektura kompleksu zajezdni. Hale mają cienkie ściany z materiałów o wysokich współczynnikach przewodzenia ciepła, a zewnętrzną siecią rur transportowano wyprodukowane ciepło, ignorując jego ogromne straty na każdym metrze blaszanej instalacji. Energochłonność jest wpisana w estetykę modernizmu – zajezdnia jest tylko przykładem. Z perspektywy wizji rozwoju technologicznego wstrzymywanie przepływu energii przez odpowiednią izolację mogło wydawać się zbędne i ograniczające. Z gładkich powierzchni nowoczesnej architektury biła oczywistość jedynej możliwej drogi w kierunku postępu.

Kiedy w Kotłowni spalono ostatnią tonę węgla, odmienił się jej los wyznaczany wcześniej przez porządek ciągłego wzrostu. Kotłownia zawsze tworzyła muzykę, ponieważ „odpadowym” produktem ruchu ciepłego powietrza w rurach był także dźwięk. Kotłownia zatrzymała się w bezruchu produkcyjnym, ale jednocześnie w inercyjnym wybrzmiewaniu. „Trwaj chwilo, jesteś piękna!” – zdaje się mówić za Faustem z dramatu Goethego, który może być odczytywany jako historia rodzenia się modernizmu. W tym pofałdowanym uniwersum akustyczny zawarte są inne możliwe światy, na przekór gładkiej architekturze nowoczesności.